چرا شرکت‌های حوزه فناوری دیگر گزارش سال منتشر نمی‌کنند؟

گزارش‌های سالیانه از عملکرد، تا همین یکی دوسال پیش یکی از سنت‌های جا افتاده در میان کسب‌وکارهای فناوری ایران بود. هر سال با نزدیک شدن به ایام نوروز و تا اواخر بهار، شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، با افتخار آمار و دستاوردهای سال گذشته خود را در قالب گزارش‌های جذاب و گرافیکی منتشر می‌کردند. اما به نظر می‌رسد انتشار گزارش سال؛ این ابزار پی‌آری که برندها در انتشار آن از یکدیگر پیشی می‌گرفتند، امسال به طرز محسوسی کاهش یافته است. برخی می‌گویند انتشار گزارش سال دیگر از مد افتاده و دیگر بین مدیران عامل و ارشد سازمان‌ها خواهانی ندارد. اما نباید از یاد برد که این موضوع می‌تواند به فضای کسب‌وکار آسیب‌های ملموسی وارد کند.

به گزارش دی‌ام برد، سنت انتشار گزارش‌های سالیانه حدود یک دهه پیش با انتشار اولین گزارش سال کافه بازار در سال ۱۳۹۶ با الگوبرداری از شرکت‌های بین‌المللی آغاز شد و به تدریج برندهای دیگری مانند دیجی‌کالا، تپسی، اسنپ و سایرین به این جرگه پیوستند.

این گزارش‌ها معمولاً با تمرکز بر دستاوردهای کمّی مانند تعداد کاربران، حجم تراکنش‌ها، درصد رشد نسبت به سال گذشته و موفقیت‌های کیفی مانند راه‌اندازی خدمات جدید، توسعه زیرساخت‌ها و گسترش جغرافیایی خدمات، تصویری از روند رو به رشد این شرکت‌ها ارائه می‌کردند. البته این گزارش‌های سالانه، برخلاف مدل‌های خارجی خود که با هدف حسابرسی و ارائه به سهامداران تهیه می‌شدند، بیشتر اهدافی مانند داستان‌سرایی از طریق داده و جلب توجه رسانه‌ها و فعالان حوزه را دنبال می‌کردند. اما حالا «گزارش سال» شبیه ترندی به نظر می‌رسد که رفته رفته رو به افول می‌رود.

ریشه‌یابی بی‌میلی برندها به انتشار گزارش سالیانه

برخی براین باورند که انتشار گزارش سال بین کسب‌وکارهای حوزه فناوری تبدیل به یک ترند شد. ترندی که در آن برندها این فرصت را داشتند که با داده‌ها داستان بگویند و نقل رسانه‌ها شوند و حالا بعد از گذشت چند سال، «گزارش سال از مد افتاده است»! اما این بی‌میلی ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد:

۱. کاهش جذابیت برای مخاطب: برخی گزارش‌ها به دور از شفافیت، فقط به آمارهایی که برای کسب‌وکار جذاب است می‌پرداختند و اغلب هم میان بازیگران یک صنعت مقایسه‌پذیر نبودند.

۲. ترس از آسیب‌پذیری: گزارش‌های شفاف، مستلزم اعتراف به نقاط ضعف است. در فرهنگ سازمانی ایران که موفقیت‌نمایی اغلب بر صداقت ارجحیت دارد، گاهی از عنوان کردن برخی آمار مهم خودداری می‌شد.

۳. فقدان استاندارد صنعتی: برخلاف بازارهای جهانی، در ایران استاندارد مشخصی برای گزارش‌دهی وجود ندارد. برندها به جای اطلاعات ارزشمند، تمرکز خود را روی روایت‌های جذاب و داده‌های سرگرم‌کننده می‌گذارند.

۴. گزارش‌زدگی: در سال‌های گذشته شاهد گزارش‌ سال از مجموعه‌هایی با اسکیل کوچک بودیم که اشتراک‌گذاری داده‌هایشان تقریبا برای هیچ‌کس ارزش افزوده‌ای ایجاد نمی‌کرد. در نتیجه اخیراً برندهای بزرگی مانند نوبیتکس، علی‌بابا و کافه‌بازار این زمین را ترک کردند.

استانداردهای جهانی انتشار گزارش سالیانه

این‌ها در حالی است که در سطح جهانی، انتشار گزارش‌های سالیانه برای شرکت‌های فناوری، فراتر از یک ابزار روابط عمومی، یک الزام قانونی و حاکمیت شرکتی است. شرکت‌های بزرگی مانند اپل، گوگل، مایکروسافت و متا، گزارش‌های مفصلی را با محوریت داده‌های مالی، عملکرد سهام، چالش‌ها، فرصت‌ها، ریسک‌ها و برنامه‌های آتی منتشر می‌کنند.

ساختار این گزارش‌ها معمولاً بسیار استاندارد و شامل بخش‌های متنوعی است: صورت‌های مالی حسابرسی شده، گزارش هیئت مدیره، نامه مدیرعامل به سهامداران، تحلیل ریسک، مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR)، حاکمیت شرکتی و افشای اطلاعات زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG).

الزامات قانونی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) و نهادهای نظارتی مشابه در اروپا و آسیا، شرکت‌های سهامی عام را موظف به ارائه گزارش‌های دقیق و شفاف کرده است. حتی شرکت‌های خصوصی بزرگ نیز برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری، معمولاً گزارش‌های منظمی از عملکرد خود منتشر می‌کنند.

در ایران نیز سازمان‌ بورس شرکت‌ها را به انتشار گزارش سالیانه ملزم می‌کند اما نکته اینجاست که به‌جز تعدادی انگشت‌شمار، پلتفرم‌های حوزه فناوری در ایران بورسی نشده‌اند در نتیجه گزارش‌ها مدل متفاوت‌تری دارند.

در ایران از این خبرها نیست

مقایسه گزارش‌های سالیانه در ایران و جهان، تفاوت‌های اساسی در رویکرد و هدف‌گذاری را نشان می‌دهد. در ایران معمولا گزارش‌ها با هدف بازاریابی و تقویت تصویر برند تهیه می‌شوند، در حالی که در سطح جهانی، هدف اصلی، ارائه تصویری شفاف از وضعیت مالی و عملیاتی شرکت به ذینفعان است. از سوی دیگر مخاطب اصلی گزارش‌های ایرانی، عموم کاربران، رسانه‌ها و جامعه استارتاپی هستند، اما گزارش‌های جهانی عمدتاً برای سهامداران، تحلیلگران مالی، سرمایه‌گذاران بالقوه و نهادهای نظارتی تهیه می‌شوند.

علاوه‌بر این گزارش‌های ایرانی اغلب با تکیه بر روایت‌های جذاب و داستان‌سرایی، سعی در برجسته‌سازی موفقیت‌ها دارند، حال آنکه گزارش‌های بین‌المللی عمدتاً بر ارائه داده‌های دقیق و تحلیل‌های عمیق متمرکز هستند و در آخر اینکه گزارش جهانی معمولاً از ساختاری استاندارد و مشخص پیروی می‌کنند، در حالی که گزارش‌های ایرانی، آزادی عمل بیشتری در فرم و محتوا دارند و هر شرکت می‌تواند با خلاقیت خود، قالب متفاوتی را برگزیند.

تغییر در فرمت انتشار گزارش یک امر ضروری است

این مدل متفاوت‌تر باعث شده که گزارشات سالیانه برندها از یک سو، در مدل‌های مختلفی ارائه شوند و از سوی دیگر، آمار ارائه شده در آنها قابل صحت‌سنجی نباشد. اما واقعیت غیرقابل انکار این است که در صورت اصلاح ساختاری و استانداردسازی گزارش‌های سال، انتشار این گزارش‌ها می‌تواند مزایای زیادی برای اکوسیستم فناوری ایران داشته باشد.

آنچه جامعه فناوری ایران از دست می‌دهد

پایان ترند انتشار گزارش‌های سالیانه واقع‌بینانه، فراتر از یک تغییر سلیقه در استراتژی‌های بازاریابی، یک فرصت از دست رفته برای کل اکوسیستم فناوری ایران است که این امیدواری وجود دارد که دوباره مانند قبل پا بگیرد. چرا که گزارش‌های سالیانه واقع‌بینانه و صادقانه نه تنها موفقیت‌ها بلکه چالش‌ها و شکست‌ها را نیز منعکس می‌کنند، می‌توانند به منبعی ارزشمند برای یادگیری جمعی تبدیل شوند. گزارش‌های شفاف، به افزایش درک عمومی از پیچیدگی‌های کسب‌وکارهای فناوری کمک می‌کنند که می‌تواند منجر به شکل‌گیری انتظارات واقع‌بینانه‌تر از سوی کاربران و همچنین اعتماد بیشتر به برندهای داخلی شود.

علاوه‌بر این، انتشار آمار و اطلاعات شفاف توسط شرکت‌های مختلف، امکان مقایسه عملکرد و شکل‌گیری استانداردهای صنعتی را فراهم می‌کند. این امر به رشد کلی صنعت و تنظیم انتظارات واقع‌بینانه از عملکرد کسب‌وکارها کمک می‌کند و منجر به ایجاد فرهنگ پاسخ‌گویی و شفافیت می‌شود.